Początkowo były trzy – w Jaworze, Świdnicy i Głogowie. Ta ostania spaliła się sto lat po jej wybudowaniu. Znajdowała się prawdopodobnie na terenie obecnego ronda Konstytucji 3 Maja. Dwa pozostałe stoją na swoim miejscu, cieszą turystów swoją potęgą i pięknem.
Wojna trzydziestoletnia trwała od 1618 do 1648 roku. Konflikt pomiędzy protestantami państwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a katolicką dynastią Habsburgów wybuchł na tle religijnym. Miał też osłabić potęgę Habsburgów. Po wybuchu wojny, ewangelikom odebrano prawo do wyznawania własnej wiary i posiadania kościołów. Inaczej było w księstwie Piastów Śląskim, gdzie większość mieszkańców stanowili ewangelicy. Tu wszystkie kościoły mogły pozostać protestancie.
Trzy Kościoły Pokoju dla protestantów
Zawarcie rozejmu zwanego pokojem westfalskim, dało ewangelikom prawo do wybudowania Kościołów Pokoju. Powstały trzy drewniane świątynie – po jednej w Głogowie (1652), Jaworze (1654-1655) i Świdnicy (1657). Cesarz Ferdynand III wyraził zgodę pod naciskiem protestanckiej Szwecji. Cesarska zgoda na budowę obwarowana była jednak pewnymi warunkami, które miały utrudnić ich budowę i dać gwarancję, że nie będą zbyt trwałe:
– budowle miały być wzniesione z nietrwałych materiałów (drewno, słoma, glina)
– miały być wybudowane poza murami/granicami miast, ale nie dalej niż na odległość strzału armatniego
– nie mogły mieć wież w ich tradycyjnym kształcie i dzwonnic
– budowle miała być ukończone w ciągu jednego roku
– koszt ich budowy ponosili protestanci
– nie mogły też powstawać przy nich szkoły parafialne
Dwa z nich stoją od ponad 370 lat. Ten w Głogowie spalił się w 1758, niespełna sto lat po wybudowaniu. Są to obecnie największe drewniane świątynie na świecie. Mieszczą wewnątrz od 6500 do 7000 osób, choć w niektórych opracowaniach pojawiają się informacje o tym, że mogą pomieścić nawet 7500 wiernych. Na uwagę zasługuje fakt, że budowla w Świdnicy ma aż 27 wejść. W obu zachowanych kościołach uwagę zwracają empory – charakterystyczny w kościołach ewangelickich styl budowy z balkonami. Uwagę zwracają ilustracje, którymi ozdobione jest wnętrze kościołów, jak również parapety i balustrady empor. Przedstawiono na nich przypowieści ze Starego i Nowego Testamentu, a także pejzaże z zamkami i tarcze heraldyczne. Elementy konstrukcyjne pokryte są natomiast polichromią przedstawiającą finezyjnie zwinięte pnącza roślin.
Największe kościoły na świecie
Na szczególną uwagę zasługuje konstrukcja drewnianych kościołów. To największe barokowe kościoły na świecie, wykonane z drewna w konstrukcji szkieletowej. Ze względu na techniczne skomplikowanie, a także wielkość budowli, można uznać je za unikatowe i pionierskie. Świątynia w Świdnicy ma 44 metry długości i blisko 31 metrów wysokości. Wewnątrz jest 3000 miejsc siedzących. Kubatura tego obiektu sakralnego to 1090 metrów kwadratowych. Dlaczego ten kościół jest tak duży. W czasach ograniczania wolności wyznania, budowniczym zależało, by zmieściła się w nim jak największa liczba wiernych. Na obszarze księstwa świdnicko-jaworskiego działały wówczas tylko te dwa kościoły w Jaworze i Świdnicy. Oba obiekty wpisane są także na listę dziedzictwa narodowego UNESCO.
